Κώστας Βάρναλης

"Πυθμένες" 1904, "Κηρήθρες" 1905, "Προσκυνητής" 1919, "Το φως που καίει" 1922, "Σκλάβοι πολιορκημένοι" 1927, "Σκόρπια ποιήματα" 1910-1958, "Ελεύθερος κόσμος" 1965, "Οργή λαού" 1975Αυτός ο τόμος αποτελεί την πρώτη συγκεντρωτική έκδοση της ποίησης του Κώστα Βάρναλη από τα πρωτόλεια "Πυθμένες" (1904) και "Κηρήθρες" (1905) έως τη μεταθανάτια έκδοση "Οργή λαού" (1975). Περιλαμβάνει έξι ποιητικές συλλογές που έχουν κυκλοφορήσει αυτοτελώς από τις εκδόσεις Κέδρος και μία ανθολόγηση ποιημάτων, που είχε κάνει ο ίδιος ο Βάρναλης για τον τόμο "Ποιητικά" το 1956. Η παρούσα έκδοση καθιστά ευδιάκριτη και ευπρόσιτη τη μακρόχρονη δημιουργική διαδρομή του ποιητή μέσα στον 20ό αιώνα. Συγκεκριμένα, δίνει τη δυνατότητα στο αναγνωστικό κοινό να παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τις μεταμορφώσεις της βαρναλικής ποίησης μέσα στο χρόνο, καθώς συστεγάζει τις συλλογές "Πυθμένες" και "Κηρήθρες" (σε φιλολογική επιμέλεια Κώστα Κασίνη), "Προσκυνητής" (σε φιλολογική επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη), "Το φως που καίει" και "Σκλάβοι πολιορκημένοι" (σε φιλολογική επιμέλεια Γιάννη Δάλλα), "Ελεύθερος κόσμος", "Οργή λαού" (σε φιλολογική επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη) και την ανθολόγηση του ποιητή, που εδώ τιτλοφορείται "Σκόρπια ποιήματα".

Η Αθήνα του 2016 γεννά συναισθήματα μίσους και αγάπης στους κατοίκους της. Είναι πόλη με τόσο τεράστιο ιστορικό βάρος, όσο και σημαντικά προβλήματα -πολλά από τα οποία παραμένουν μάλλον αναλλοίωτα από δεκαετία σε δεκαετία.

Το γνωρίζαμε αυτό, από αφηγήσεις λογοτεχνών όπως ο Μητσάκης, ο Ροΐδης και άλλοι. Όταν όμως διαβάζουμε συγκεντρωμένα 400 χρονογραφήματα για την Αθήνα και την Αττική, γραμμένα μεταξύ 1939 και 1958 από τον απολαυστικά καυστικό Κώστα Βάρναλη, βιώνουμε το σήμερα λες και ήταν χθες.

Παρόλες τις πικρές διαπιστώσεις, αυτή η επιστροφή στον χρόνο έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί είναι εγγύς το παρελθόν αυτό -και παρόλ’ αυτά παρελθόν. Ο αναγνώστης του 2016 δεν θα αντιμετωπίσει τα χρονογραφήματα αυτά ως απολύτως "αρχειακά": οι παππούδες μας και οι γονείς μας γνώρισαν την Αθήνα αυτή. Και αυτό είναι το συγκινητικότερο.

Το 1926 ο Βάρναλης επισκέφτηκε τη Γαλλία ως ανταποκριτής μιας εφημερίδας που δεν υπάρχει πια (Πρόοδος των Αθηνών). Σε μια στήλη που ονομαζόταν "Γράμματα από το Παρίσι" ή "Παρισινά Γράμματα", κατέγραψε τις εντυπώσεις του, όχι μόνο από το Παρίσι, αλλά και από διάφορα άλλα μέρη της χώρας. Είναι οι πρώτες ανταποκρίσεις που έγραψε από κει - άρθρα ευχάριστα, ανάλαφρα, ενδιαφέροντα για όλους, γραμμένα με κέφι και σοβαρότητα, με την ευγενική ειρωνεία και το χιούμορ που χαρακτηρίζει τον ποιητή.

Με την έκδοση αυτή, τα "Γράμματα" δημοσιεύονται για πρώτη φορά σε βιβλίο. Συνοδεύονται από εφτά άρθρα περί αισθητικής, που γράφτηκαν την ίδια περίοδο, τα περισσότερα στο Παρίσι. Η έκδοση διαθέτει ένα εξαιρετικά προσεγμένο χρονολόγιο και έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι περιλαμβάνει αρχειακές φωτογραφίες του ποιητή από τα χρόνια της Γαλλίας, δύο σκίτσα φίλων του καλλιτεχνών και πρωτότυπη εικονογράφηση, βασισμένη στις φωτογραφίες που συνόδευαν τότε τα άρθρα της Προόδου.

Για τρίτη φορά εκδίδεται η «Αληθινή απολογία του Σωκράτη» και νομίζω, πως δεν είναι άσκοπο να πω δυο λόγια πληροφοριακά για το πνεύμα και για το σκοπό του βιβλίου.
Η «Απολογία» γράφτηκε στα 1931 σαν ένα είδος διαμαρτυρίας ενάντια στην τοτεσινή «δημοκρατία» του ιδιωνύμου, του Καλπακιού και των διαφόρων στρατιωτικών κινημάτων, που είχανε κατακουρελιάσει τις συνταγματικές ελευθερίες του πολίτη κι είχανε διαφθείρει ολάκερο το δημόσιο βίο της χώρας και προετοιμάσει τη διχτατορία της 4ης Αυγούστου.
Η τυραννία αυτής της μαύρης εποχής κι αργότερα των δυο ξενικών κατόχων ίσαμε σήμερα, κάνουνε τη σάτιρα της «Απολογίας» τόσο επίκαιρη τώρα, όσο είτανε και τον καιρό που γράφτηκε.
Μερικοί νομίσανε, πως με τούτο το έργο «υβρίζεται» η αρχαία Ελλάδα κι ο μεγάλος της  φιλόσοφος, ο Σωκράτης. Λάθος. Με το πρόσχημα της αρχαίας Ελλάδας και της σωκρατικής φιλοσοφίας σατιρίζεται η σημερινή αντιδραστική Ελλάδα κ’ η «κοινή γνώμη» του κοπαδιού, των «προδομένων ελλήνων» (όπως θάλεγε ο Σολωμός) που η κυρίαρχη τάξη τούς τυφλώνει τόσο πιτήδεια, ώστε να μη μπορούνε να βλέπουνε και να κατανοούνε την πραγματικότητα.
Όσο για το Σωκράτη, νομίζω, πως «αθωόνεται» κάνοντάς τον ν’ αναγνωρίζει στο τέλος της ζωής του τις ζημιές της ιδεαλιστικής του φιλοσοφίας.
Αν τώρα κείνοι που καταδικάσανε το Σωκράτη είτανε «δημοκρατικοί» κι αυτός «ολιγαρχικός», η διαφορά είναι τυπική κι όχι ουσιαστική. Κατά βάθος πιστεύανε τα ίδια πράματα. Τον καταδικάσανε λοιπόν από παρεξήγηση.
Για να ζωντανέψω την πολιτική, την κοινωνική και την πνευματική κατάσταση των Αθηνών της παρακμής, προσπάθησα να μεταφέρω τα περασμένα στα τωρινά και για να δείξω την ομοιότητά τους έκανα χρήση των αναχρονισμών. Πέτυχα, δεν πέτυχα – το αποτέλεσμα έχει το λόγο.
Η «Απολογία» μεταφράστηκε ρούσικα και τυπώθηκε σε 10.000 αντίτυπα, που εξαντληθήκανε σε πέντε μέρες. Τέλη του 1932 ο εκδοτικός οίκος του Βερολίνου «Neue deutscher Verlag» είχε κλείσει συμφωνία με τον συν. Κ. Καραγιώργη (που είχε δημοσιέψει ένα κομμάτι της «Απολογίας» σε κάποιο λογοτεχνικό περιοδικό) να μεταφράσει ολάκερο το έργο. Μα η άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία ματαίωσε φυσικά την πραγμάτωση της συμφωνίας.
Αθήνα, Μάρτης του 1946

non-exchangeable & non-refundable