Guy (Michel) Saunier

Αυτό που δημιουργεί τη δύναμη και τη μοναδική γοητεία των έργων του Νίκου Καββαδία είναι βέβαια πρώτα μια ειδική, εντελώς πρωτότυπη ευαισθησία, και μαζί μια εξίσου πρωτότυπη -πρωτοφανής, τουλάχιστον ως σύνολο- μυθολογία και μια απέραντη σειρά από αξέχαστες εικόνες, μέσω των οποίων εκφράζεται αυτή η μυθολογία.Το παρόν βιβλίο προτείνει μια συνθετική προσπέλαση του όλου έργου του Καββαδία, συμπεριλαμβανομένων των σκόρπιων κειμένων, ποιητικών και πεζών, που δεν έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογές, και αποδίδει κεντρική θέση στη Βάρδια. Εξετάζοντας τα διάφορα μοτίβα και επεισόδια, αλλά και πιο εξωτερικά στοιχεία, όπως τα μότο, τους τίτλους, τις αφιερώσεις, και συγκρίνοντας τα κείμενα μεταξύ τους, καταλήγει σε λεπτότερη ανάγνωση ορισμένων θεμάτων (λ.χ. στενή σχέση, εκ των προτέρων, του ταξιδιού με το θάνατο), αλλά προπαντός παρατηρεί μια οργάνωση των θεματικών ενοτήτων γύρω από τον πυρήνα της ενοχής. Έτσι, στο έργο του ποιητή, τα χρώματα και η ζωγραφική σχετίζονται με τον κόσμο της πορνείας και της αμαρτίας, υπάγονται δηλαδή στο μύθο του απαγορευμένου βλέμματος, και αφετέρου η εξομολόγηση και η αναζήτηση της αλήθειας είναι αδιαχώριστες από τη μόνιμη υπονόμευση της αλήθειας, φαινόμενα που ανήκουν κι αυτά στο μύθο του Οιδίποδα. Ολόκληρο το έργο του Καββαδία διέπεται από μια ανυπόφορη ενοχή. Το αιμομικτικό στοιχείο είναι έντονα παρόν στο έργο του και παίρνει, όπως είναι φυσικό, ιδιάζουσες μορφές. Γενικότερα, ο κόσμος της παράβασης εκφράζεται μέσω πλούσιου συμπλέγματος από μύθους, από τους οποίους οι περισσότεροι, ενώ παίζουν σημαντικό ρόλο στο μυθικό σύνολο, εμφανίζονται μόνο υπαινιχτικά, ή προκύπτουν απλώς αντικειμενικά από τα γεγονότα, χωρίς κανένα υπαινιγμό. Αυτός ο κόμβος εκφράζει ακριβώς τη θεμελιακή ενοχή του ποιητή, την πηγή της και τις διάφορες όψεις της και εξηγεί την παρουσία της σύφιλης και της σαπίλας, και την απανταχού παρούσα αηδία. [...]

Oι "Δύσκολες νύχτες" και "Tο σπίτι μου", στα οποία πρέπει να προστεθεί το "Θέλετε να χορέψομε Mαρία;" και, κάπως λιγότερο, τα υπόλοιπα έργα της Aξιώτη, απευθύνονται σε αναγνώστη άγρυπνο και διατεθειμένο να καταβάλει συνεχή προσπάθεια. Oφείλει να είναι έτοιμος να αποδεχτεί τις υφολογικές εκπλήξεις κάθε φορά που παρουσιάζονται, να προχωρήσει μέσα στο δαίδαλο των ανακόλουθων σχημάτων, των παρενθετικών προτάσεων, των ημιτελών φράσεων, των προτάσεων όπου η κανονική σειρά των λέξεων διαταράσσεται, να δεχτεί τις απροσδόκητες φρασεολογίες και το ιδιωματικό λεξιλόγιο (είναι παρόν σχεδόν σε ολόκληρη τη νεοελληνική λογοτεχνία, αλλά σπάνια με τόσο μεγάλη πυκνότητα), να εισδύσει στο σύστημα των μεταφορών των προσώπων, και πάνω απ' όλα να είναι ευαίσθητος στην έντονη, και καθαρά λογοτεχνική, ηδονή που αναδίνεται από αυτό το σύνολο. Σ' αυτό το επίπεδο, όπως και στο επίπεδο της σύλληψης και της σύνθεσης, τα έργα της Aξιώτη αποτελούν θρίαμβο της λογοτεχνίας. O λόγος της αφηγήτριας υπάγεται, κατά μεγάλο μέρος, στον προφορικό λόγο. Tα περισσότερα υφολογικά χαρακτηριστικά που επισημάνθηκαν ανήκουν σ' αυτόν το λόγο. Aυτό συμβαίνει με τα ανακόλουθα σχήματα, με τις ημιτελείς λέξεις και φράσεις, με τις παρενθετικές προτάσεις, με τη διαταραγμένη σειρά των λέξεων, με τις ασυμμετρίες, με την ελεύθερη συμφωνία των όρων της προτάσεως, και φυσικά με τους ιδιωματισμούς που αφορούν τη μορφολογία, το λεξιλόγιο και τη φρασεολογία. H γλώσσα της Aξιώτη είναι ως επί το πλείστον γλώσσα του προφορικού λόγου αλλά, παρά το λαϊκό χρώμα της, γλώσσα συχνά υψηλή, γεγονός που εξηγεί τη συγγένειά της με τα δημοτικά τραγούδια. Tα έργα της Aξιώτη απέχουν πολύ, πάρα πολύ από την προφορική λογοτεχνία. Aντιθέτως, είναι, όσο γίνεται, γραμμένα. Kαι αυτό φαίνεται πιο καθαρά ακριβώς στο υφολογικό επίπεδο. H ποικιλία του ύφους ανάλογα με τους τόπους, τα πρόσωπα και τις καταστάσεις, το παιχνίδι με τα διάφορα γλωσσικά επίπεδα, η παράθεση παλαιών κειμένων, η παροδική παρουσία της κλασικής ρητορικής, η χρήση ποιητικών μέσων, οι συνεχείς εκπλήξεις για τον αναγνώστη, η παρουσία κομματιών "για ανθολόγηση", αποτελούν σίγουρες αποδείξεις γι' αυτό. O Γκυ (Mισέλ) Σωνιέ μελετά και σχολιάζει στο παρόν βιβλίο τα σπουδαία έργα της Mέλπως Aξιώτη: "Δύσκολες νύχτες", "Θέλετε να χορέψομε Mαρία;", "Eικοστός αιώνας", "Tο σπίτι μου", "H Kάδμω", καθώς και τις ποιητικές ενότητες "Σύμπτωση", "Kοντραμπάντο" και "Θαλασσινά".