Roman

Aμνήμων Οδυσσέας ανασύρει εικόνες από τα ταξίδια του στη χώρα των γυναικών. Έλληνας φοιτητής στο Λονδίνο ταλαιπωρεί και ταλαιπωρείται, ως ζωντανό αντίγραφο άστρου της ποπ. Ένα νησί παγιδεύει τους καλοκαιρινούς επισκέπτες στην ενεργειακή σκοτεινιά του. Παππούς κι εγγονός αντιμέτωποι με τον ίδιο πόθο. Ο έρωτας ως νόμισμα πληρωμής της πιο αδιανόητης χάρης. Ένας τερατώδης μάρτυρας παραμονεύει στις γωνιές της οικιακής ζωής. Ένα παιδί-θαύμα δίνει χρησμούς από την άλλη όχθη. Διηγήματα για το σκοτάδι και το φως· για το σώμα και το βλέμμα· για τους αντικατοπτρισμούς που ονομάζουμε "ταυτότητα". Συναντήσεις με την ομορφιά, τη μνήμη και την ασκήμια που εμπνέει σε βαγόνια μετρό και καθίσματα λεωφορείων. Ιστορίες που κρύβουν παιγνιωδώς τ' όνομά τους μέχρι το τέλος.

«Ο Βαθύς Νότος μπορεί να είναι ράκος, τουλάχιστον όμως ξέρει να ουρλιάζει». O Μπάρι Χάνα συγκαταλέγεται στους κορυφαίους και πλέον ιδιόρρυθμους δεξιοτέχνες του αμερικανικού διηγήματος. Από την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα, υποχρέωσε τον κόσμο της λογοτεχνίας να παρακολουθεί τη γραφή του με αμείωτη προσήλωση. Η απώλειά του θεωρήθηκε αναντικατάστατη. Με το ατίθασο, αστραφτερό ύφος του και το μοναδικό, διαπεραστικό του βλέμμα, δημιούργησε μια νέα μυθοπλαστική επικράτεια, όπου οι άντρες, οι γυναίκες, η θρησκεία, η λαγνεία, οι διαστροφές, οι εξαρτήσεις, τα καλά παιδιά, τα κακά παιδιά, η βία, τα όπλα, τα αυτοκίνητα, η φύση, τα ζώα, το ψάρεμα, οι φασαρίες, οι εμπρησμοί, ο σκληρός ρεαλισμός, ο τρυφερός σουρεαλισμός, η μουσική, το παρελθόν και το παρόν, όλα αυτά και ακόμα περισσότερα, συγχωνεύονται και εκρήγνυνται σε ανεπανάληπτους συνδυασμούς. Οι έκτυποι χαρακτήρες του Χάνα κινούνται σε ένα φασματικό μεταίχμιο, ανάμεσα στο τραγικό πάθος και στη μαύρη κωμωδία, είναι άνθρωποι που φλέγονται από φυλετικές αγωνίες, σεξουαλικές επιθυμίες και υπαρξιακές συγκρούσεις, άνθρωποι που τριγυρνούν ανεξέλεγκτα στοιχειωμένοι από τα φαντάσματα της Ιστορίας αλλά και τους δαίμονες του έρωτα, της μοναξιάς και της ίδιας της αφήγησης. «Ο πιο τρελός συγγραφέας στις ΗΠΑ». Τρούμαν Καπότε «Υπέροχος, όπως ο Μαρκ Τουέιν, ο Γουίλιαμ Φώκνερ και η Φλάνερι Ο’ Κόνορ είναι υπέροχοι, όταν δημιουργούν στους μεγάλους δρόμους της άγριας και ανελέητης κωμωδίας του αμερικανικού Νότου». Φίλιπ Ροθ «Ένας διάττοντας αστέρας. Ο Μπάρι Χάνα είχε τον δικό του τρόπο να κάνει τις προτάσεις να φαίνονται γενναιόδωρες και απρόβλεπτες, και την ίδια στιγμή να διατηρούν το θαυμάσιο νόημά τους, γεγονός που για τον αναγνώστη είναι συναρπαστικό. Ποτέ δεν ήξερες τι θα πει και τι σε περιμένει παρακάτω. Έδειχνε όμως να ελέγχει πλήρως τη φόρμα του διηγήματος και του μυθιστορήματος, ενώ παράλληλα τα κείμενά του έμοιαζαν ολοκαίνουρια και πρωτότυπα». Ρίτσαρντ Φορντ «Οι φράσεις του αναζωογονούν και μεθούν τους αναγνώστες. Ήταν ένας αυθεντικός παραμυθάς, είχε μια ματιά εκλεπτυσμένη και εκπαιδευμένη να πιάνει το παράδοξο και το εξωφρενικό, εκφράζοντάς τα με την εκστατική ευγλωττία ενός Ραμπελέ. Αυτά τα διηγήματα συνιστούν έναν πραγματικό θρίαμβο, είναι άψογα, κάθε σελίδα τους μια μαινόμενη απόλαυση». The New York Times Book Review

Τα σπίτια τους έχουν πολλά μικρά δωμάτια, ένα για τον καθένα, με κρεβάτι και παράθυρο κι ένα μικρό κουτί στον τοίχο που το λένε «ντουλάπα». Στη μέση του σπιτιού υπάρχει μια αλάνα που λέγεται «σαλόνι» κι εκεί δεν κοιμάται κανείς. Για να βγεις κάτω στον δρόμο, έχει κάτι ψηλές και βαρετές σκάλες – ή πρέπει να μπεις σε κείνο το τρομακτικό κουτί που λέγεται «ασανσέρ». Και φυσικά αν σε πετύχει ο γείτονας στο ασανσέρ γίνεται φασαρία επειδή είσαι σκυλί και δεν επιτρέπεται. Τα παιδιά της οικογένειας, που μας κατέβαζαν για βόλτα, μας υπερασπίζονταν, εμείς κουνούσαμε τις ουρές και δίναμε όσο πιο πολύ χεράκι μπορούσαμε, αλλά παρά τις προσπάθειες κανένας στην πολυκατοικία δεν μας χώνευε. Η ευγένεια, σκεφτόμουν, είναι κι αυτή μια απάτη. Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Πώς φαίνεται άραγε ο κόσμος μέσα από τα μάτια του ξένου, του άλλου, του σκύλου; Οι αξίες και οι σκέψεις, που μεταφράζονται συχνά σε πράξεις, δεν είναι ενιαίες για όλους, όπως αυτάρεσκα θεωρούμε ως κυρίαρχοι της φύσης και της ζωής. Η βεβαιότητα για το σωστό και το λάθος μεταφράζεται συχνά σε σκληρότητα, και δεν αρκούν οι καλές προθέσεις. Τα σκυλιά, τα πουλιά, ακόμα και τα δέντρα (ιδίως αυτά), μπορεί να έχουν άλλη άποψη για τη ζωή – πόσο μάλλον οι ξένοι, οι μοναχικοί, οι ανέστιοι. Όμως όλοι έχουν δικαίωμα στην ελπίδα, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για το κάθε πλάσμα. Μια περιπλάνηση, μια Οδύσσεια σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής μέσα από δοκιμασίες και περιπέτειες, που οδηγούν στην αυτογνωσία – και τελικά πίσω σε μια παράξενη Ιθάκη. Η καλύτερη ζωή είναι αυτή που ονειρεύονται οι πρωταγωνιστές του Ψεύτη Παράδεισου, αλλά η αληθινή ζωή είναι αυτή που μαθαίνουν στην πορεία. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Η Θεοφανώ Καλογιάννη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1967 και μεγάλωσε στη Σουηδία και τη Λήμνο. Σπούδασε συντήρηση έργων τέχνης, αγγλική φιλολογία, ζωγραφική και γλυπτική στην ΑΣΚΤ. Είναι επίσης διπλωματούχος βυζαντινής μουσικής από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Βιβλία της: Ο Θάνατος του Ιππότη Τσελάνο και άλλες ιστορίες (Εστία 1989, Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 1992), Ιστορίες από τις Γραφές (Ωκεανίδα 2001), Άνοιξον (Εστία 2004, από την ομότιτλη παράσταση του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών) και Ο Κήπος με τα γκρι (Εστία 2004, παιδικό, με εικονογράφηση της ιδίας). Κείμενά της έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικούς τόμους, καθώς και στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Τα διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, σουηδικά και βουλγαρικά. Μεταφράζει λογοτεχνία από τα σουηδικά, τα νορβηγικά και τα αγγλικά. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ασχολείται ενεργά με την εκπαίδευση και την επανένταξη αδέσποτων σκύλων.

Στον Ψηφιακό Νάρκισσο οι αρχαίοι μύθοι αποκτούν μεταμοντέρνα αμφίεση και οι διαχρονικές αυταπάτες φορούν υπερσύγχρονα προσωπεία. Δεκατρείς ιστορίες διακτινίζουν τον αναγνώστη στο πιο κοντινό αύριο. Ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης γράφει το διήγημα που του ανατέθηκε. Ένας άστεγος αξιοποιείται ως εικαστικό έργο. Δύο αδέρφια συγκρούονται θανάσιμα στον κόσμο του μεταχρήματος. Ένας ιδιοφυής επιχειρηματίας επινοεί μια φονική βιοτεχνολογία. Μια ανθρωπολόγος βρίσκει το νόημα της ζωής μακριά από τη μεγαλούπολη. Ένας νεκρός αναστατώνει την αστυνομία με την ψηφιακή δράση του. Ένα διαδικτυακό φόρουμ μετατρέπεται σε αρένα. Ένας ιδανικός υπάλληλος παθαίνει ποίηση. Σε αυτές και άλλες ιστορίες οι κλασικές διχοτομίες φύση-πολιτισμός, άνθρωπος-μηχανή, άνδρας-γυναίκα, πραγματικό-εικονικό πνέουν τα λοίσθια, φανερώνοντας συνάμα την τραγικωμωδία του ναρκισσισμού: κάθε άτομο πιστεύει πως είναι το κινητό κέντρο του σύμπαντος. Αμφίθυμοι απέναντι στην τεχνοεπιστήμη, τον υπηρέτη που γίνεται αφέντης, καλούμαστε να διαχειριστούμε το σοκ του μέλλοντός μας.

Το βρόμικο κόλπο, να ξεχάσεις μόνον τα άσχημα αλλά να θυμάσαι τα ωραία, δεν πετυχαίνει, η μνήμη διεκδικεί τα νόμιμα, δηλαδή όλα ή τίποτε, δηλαδή ας μείνει κάποιος να θυμάται, να θυμάται και τα ψιλά γράμματα. Υπάρχουν κάμποσα που αλίμονο αν τα θάψει κι αυτά ο νους, δεν πρόκειται για φανταχτερά ενσταντανέ και σκατοπασαλειμμένες αναμνήσεις, πρόκειται για άυλα τιμαλφή. Ευτυχώς ο εγκέφαλος του Μιχάλη Τσιούλη τα είχε κλειδώσει και ασφαλίσει.

Δεν είμαι υποχρεωμένος να μην ονειροπολώ, είπε, ούτε ντε και καλά να αισιοδοξώ και να ευτυχώ, αφού όλα πιο ρηχά, ούτε μύχια της ύπαρξης, ούτε γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, ούτε πού έδυ σου το κάλλος.

Δοκίμασα, συνέχισε, να αρκεστώ στο μικρομεσαίο μου μερτικό καθημερινότητας, να μοιάσω με την πλειοψηφία των πιο νορμάλ, να γίνω και λίγο ζαμανφουτίστας, όμως δεν μου είπε πολλά η πραγματικότητα, δεν ήξερα πώς να κινηθώ άνετα σ’ αυτήν.

Η νύχτα στο θρόνο της, με το αεράκι να περιοδεύει σε όλο το λεκανοπέδιο, σε όλο τον κόλπο του Σαρωνικού και τα άστρα ψηλά να σπιθίζουν ακατάστατα, να κάνουν του κεφαλιού τους.

Τύχη αγαθή, ο Τσιούλης είχε ιδεί το φεγγάρι σε πενήντα, μπορεί και παραπάνω, παραλλαγές. Ολόχρυσο. Ασημένιο. Άσπρο, πελώριο και οριζοντιωμένο σαν αιώρα. Χορτάτο μωρό να αποκοιμιέται στην αγκαλιά ενός κοκκινωπού σύννεφου. Αγέρωχο και ανοξείδωτο να κοντρολάρει την έξαρση της νύχτας. Απόψε δε, μπλαβογκριζοκίτρινο σαν τα μάτια σου, χαζομηχανικέ, κατά τη Σαλονικιά νοσηλεύτρια, κάποτε.

"Η έκταση των 42.614 τετραγωνικών χιλιομέτρων της Βορείου Ελλάδος, μοιάζει στον χάρτη να επικάθεται σαν πνεύμα ή τόνος, ψιλή ή περισπωμένη, επί του υπολοίπου ελλαδικού σώματος. Θα εξετάσουμε το φαινόμενο αρχινώντας εκ Δυσμών. [...]". Το 1966 ένας αγγλικός εκδοτικός οίκος θέλησε να εκδώσει έναν οδηγό της Ελλάδας με την εξής ιδιομορφία: γνωστοί συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, θα έγραφαν για το κάθε μέρος του τόπου, καθώς και δοκίμια για την ιστορία, την τέχνη, τον πολιτισμό και τα ήθη των νεοελλήνων. Στον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη ανατέθηκε η Βόρειος Ελλάδα. Αποτέλεσμα το κείμενο "Ψιλή ή περισπωμένη" -πυκνότατο και ποιητικότατο οδοιπορικό πεντζικικής μνήμης. Ο συγγραφέας δεν κράτησε αντίγραφο, η έκδοση δεν πραγματοποιήθηκε τότε. Το κείμενο αναζητήθηκε και βρέθηκε μόλις τον Φεβρουάριο του 1995, μετά την εκφρασμένη επιθυμία του Ν. Γ. Πεντζίκη λίγο πριν το τέλος του, στις 13 Ιανουαρίου του 1993.

Η «Ψυχούλα» γίνεται λάβαρο στα χέρια του Τολστόι ενάντια στο κύμα της γυναικείας χειραφέτησης που τράνταζε ζωηρά την Ευρώπη των αρχών του αιώνα. Τον συγκινεί η φυσική ιδιότητα της Όλιας ν αγαπά μέσα από το γελαστικό τσεχωφικό πρίσμα της εναλλαγής των συζύγων, ο ένας χειρότερος από τον άλλον: «Ο συγγραφέας τη βάζει ν αγαπήσει τον γελοίο Κούκιν, τον ασήμαντο ξυλέμπορο και τον δυσάρεστο κτηνίατρο, αλλά η αγάπη δεν είναι λιγότερο ιερή, είτε αντικείμενό της είναι ένας Κούκιν είτε ένας Σπινόζα, ένας Πασκάλ, ένας Σίλλερ, είτε το αντικείμενό της αλλάζει γρήγορα, όσο στην περίπτωση της Ψυχούλας είτε παραμένει το ίδιο για μια ολόκληρη ζωή».