Η γυφτοπούλα

Η Γυφτοπούλα, το τρίτο κατά σειράν και τελευταίο - πριν τον απορροφήσει δηλαδή οριστικά η διηγηματογραφία - μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (1851-1911), δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Ακρόπολη του Βλάση Γαβριηλίδη (21.4-11.10.1884). Με το έργο αυτό ο Παπαδιαμάντης κέρδισε οριστικά την αγάπη του μεγάλου κοινού και εδραίωσε την εκτίμηση προς αυτόν του πνευματικού κόσμου της χώρας. Η δράση τοποθετείται στη Λακωνική κατά τις παραμονές της Άλωσης της Πόλης και έχει ως πυρήνα της τον έρωτα της Αϊμάς και του Μάχτου. Το κεντρικό ωστόσο πρόσωπο του έργου είναι ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων, ο μεγάλος εθνικός φιλόσοφος του ΙΕ' αιώνα, και δίπλα σε αυτόν κινούνται, σε δεύτερο πλάνο, άλλες ιστορικές μορφές της συνταρακτικής εκείνης εποχής του τέλους της αυτοκρατορίας, όπως ο Γεώργιος Σχολάριος και ο καρδινάλιος Βησσαρίων. Το έργο ωστόσο πολύ περισσότερο από θρηνωδία για την Άλωση είναι, παραδόξως, ύμνος για το αρχαίο κάλλος