Πολιτική

Ο Νικολό Μακιαβέλλι δεν είναι μόνο ο συγγραφέας του Ηγεμόνα· τα πολιτικά του έργα περιλαμβάνουν τις Διατριβές πάνω στην πρώτη δεκάδα του Τίτου Λίβιου, την Τέχνη του Πολέμου και τις Φλωρεντινές Ιστορίες. Σ’ αυτά αποκαλύπτονται πτυχές της σκέψης του που δεν απαντώνται στον Ηγεμόνα, ενώ συγχρόνως δείχνουν την εξέλιξή της. Οι Φλωρεντινές Ιστορίες είναι το τελευταίο μείζον έργο του και γράφτηκε κατά παραγγελία του Ιουλίου των Μεδίκων που εξελέγη πάπας με το όνομα Κλήμης Ζ’· αποτελείται από οκτώ βιβλία, από τα οποία το πρώτο είναι αφιερωμένο σε μια γενική ιστορία της Ιταλίας από την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ως το τέλος του 15ου αιώνα, ενώ τα υπόλοιπα αφορούν την ιστορία της πόλης της Φλωρεντίας, με τις περίπλοκες και αποκαλυπτικές εσωτερικές συγκρούσεις της, από το 1250 ως το 1494.

Για τη συγγραφή του έργου, ο Μακιαβέλλι ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό την ουμανιστική παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο στοχαστικός συγγραφέας γράφει ιστορία για να διδάξει, για να παρουσιάσει παραδείγματα άξια μίμησης, προκειμένου δε να πείσει το ακροατήριό του χρησιμοποιεί την ευγλωττία. Βεβαίως δεν αγνοεί την υποχρέωση της αλήθειας· με τη λέξη αυτή όμως δεν εννοεί τα γεγονότα, τα οποία καταγράφουν τα χρονικά, αλλά τη «συνολική αλήθεια», δηλαδή τα αίτια, τα κίνητρα, τους χαρακτήρες, το φόντο, τη στρατηγική. Αυτή η αντίληψη της αλήθειας ξεχώριζε την ιστορία από το χρονικό. O Μακιαβέλλι γράφει λοιπόν την ιστορία της πόλης του για να προσφέρει στον ηγεμόνα της, τον πρώτο αναγνώστη του, παραδείγματα ανθρώπων που μπόρεσαν να αρθούν πάνω από τις επιδιώξεις και τις αντιλήψεις της ομάδας τους, αφιερώθηκαν στο «κοινό καλό» κι αναμόρφωσαν το πολίτευμα.

Στην ελληνοαγγλική αυτή έκδοση οι συγγραφείς παρατηρούν ότι τα τελευταία χρόνια η πολιτική συνδέεται συχνά με όρους κρίσεων και φόβου, με παραδείγματα την τρομοκρατία, την οικολογική και οικονομική κρίση και εσχάτως την πανδημία. Η ζωή έχει αναχθεί σε υπέρτατη αξία και αυτό αναβαθμίζει το φόβο σε κυρίαρχο συστατικό της πολιτικής. Παρατηρούν ότι, όσο πιο ασφαλής γίνεται ο κόσμος, τόσο παγιώνεται ο εθισμός στο φόβο. Παράλληλα, επισημαίνουν ότι η γλώσσα ασθμαίνει να περιγράψει και να αναπαραστήσει εναλλασσόμενες σκληρές ή και βάρβαρες πραγματικότητες. Τη στιγμή που χρειαζόμαστε ονόματα να περιγράψουμε καινούργιες καταστάσεις, χρειαζόμαστε περισσότερα ονόματα για να μιλήσουμε για πρώην «πράγματα», που σείονται ή αποσυναρμολογούνται μπροστά σε ασυμμετρίες και μετακινούνται ασταμάτητα. Αναλύουν την γλώσσα του φόβου και υπογραμμίζουν ότι, ειδικά στην περίπτωση της πανδημίας, η επίκληση των ειδικών, αν και απολύτως αναγκαία, κινδυνεύει να αυξήσει την καχυποψία πληθυσμιακών ομάδων, επισημαίνοντας ταυτόχρονα την εξάπλωση ενός διάχυτου φόβου στα κοινωνικά δίκτυα.

Έπειτα από την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος γύρω από το έργο της, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη συζήτηση σχετικά με την ελευθερία, την καταπίεση και τη φυγή δίχως τη Χάννα Άρεντ. Δεν είναι αξιοσημείωτα όμως μόνο τα όσα στοχάστηκε, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο τα στοχάστηκε. Στη συναρπαστική αυτή μελέτη της, η Μάικε Βάισπφλουγκ μας παρουσιάζει μια ανεξερεύνητη Χάννα Άρεντ και ακολουθεί τα χνάρια τής εξαιρετικά ασυνήθιστης σκέψης της. Παραδόξως, τα χνάρια αυτά δεν εντοπίζονται στη φιλοσοφία, αλλά στα λογοτεχνικά έργα σπουδαίων δημιουργών όπως ο Όμηρος, ο Κάφκα, ο Μπρεχτ, ο Μέλβιλ, ο Κόνραντ κ.ά. Με τη συνδρομή τους, η θεωρητικός στρέφεται ενάντια σε όλες τις μεγάλες, καθολικές ερμηνείες και θεωρίες ενώ ορίζει ως αφετηρία της τον οριοθετημένο και αισθητηριακό κόσμο της εμπειρίας: η τέχνη να σκεφτόμαστε πολιτικά εδράζεται στο να έχουμε το θάρρος να λαμβάνουμε υπόψη μας όλες τις θέσεις. Το να είμαστε ανοιχτοί στη συζήτηση προϋποθέτει το να βλέπουμε τον κόσμο από την προοπτική των άλλων και παράλληλα να μπορούμε να σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας.

Η σειρά Κριτικός Λόγος φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε μια σύγχρονη ακαδημαϊκή δεξαμενή σκέψης για ζητήματα κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, κλασικής πολιτικής οικονομίας και ιστορίας της πολιτικής, των ιδεών και της κριτικής της λογοτεχνίας. Οι μελέτες που θα δημοσιεύει φιλοδοξούν να παρεμβαίνουν κριτικά στον ακαδημαϊκό και δημόσιο λόγο. Οι συλλογικοί τόμοι και οι μονογραφίες της σειράς θα βασίζονται σε πρωτογενείς έρευνες άγνωστων πηγών και αρχείων ή σε πρωτότυπες μεταφράσεις θεωρητικών κειμένων και μελετών εφαρμοσμένης πολιτικής, οι οποίες δεν έχουν παρουσιασθεί ξανά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Η γλώσσα δημοσίευσης είναι η ελληνική, η αγγλική, η γαλλική και η γερμανική. Στις προθέσεις του Κριτικού Λόγου είναι επίσης η διοργάνωση ημερίδων, συνέδριων και σεμιναρίων. Τα κείμενα για δημοσίευση που θα αποστέλλονται στον Κριτικό Λόγο θα αξιολογούνται με την μέθοδο της «τυφλής αξιολόγησης» (blind peer review). Το βιβλίο Χειραφέτηση και πολιτική ιστορία εστιάζει: – Στην πολιτική θεωρία των κοινωνικών κινημάτων στη Γερμανία τη δεκαετία του 1960, με τέσσερα, άγνωστα στην Ελλάδα, κείμενα του Hans-Jürgen Krahl. Ο Krahl υπήρξε ένας από τους ηγέτες του φοιτητικού κινήματος στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και ένας από τους πιο ριζοσπάστες μεταπολεμικούς στοχαστές της κριτικής θεωρίας για το κράτος και τη δυνατότητα θεμελίωσης μιας χειραφετικής πολιτικής από τα κάτω. Τα κείμενα έχουν μεταφραστεί από τον Θανάση Γκιούρα, ενώ ο Δημήτρης Καρύδας τα πλαισιώνει με μια κατατοπιστική εισαγωγή, η οποία αναδεικνύει τη σημασία τους τόσο στην εποχή τους όσο και σήμερα. – Στην πολιτική ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης κατά την περίοδο 1937-1938, με τη μελέτη του Νίκου Παπαδάτου «Guilty by Suspicion: The Fate of the Greek Communists in the USSR during the Great Terror of 1936-1939». Η μελέτη βασίζεται αποκλειστικά σε πρωτογενείς πηγές που προέρχονται από τα κρατικά αρχεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Δημοσιεύεται δε στην αγγλική γλώσσα, εγκαινιάζοντας την πρακτική της δημοσίευσης ξενόφωνων κειμένων στη σειρά Κριτικός Λόγος. – Στην περίοδο της παρισινής Κομμούνας, με την πραγματολογική και ιστορική ανάλυση της Ξένιας Μαρίνου των επιστολών της διάσημης Γαλλίδας αγωνίστριας Louise Michel προς τον Παναγιώτη Αργυριάδη, Έλληνα δικηγόρο στο Παρίσι με συμμετοχή σε αναρχικές ομάδες. Στον τόμο δημοσιεύονται επίσης: – Η μελέτη του Θ. Γκιούρα «“Και με φρέσκο αίμα...”. Επιστημονική γνώση, νεολαία και πολιτική – Στιγμιότυπα από ορισμένες μεσοπολεμικές αντιπαραθέσεις», η οποία έχει αφετηρία της την απήχηση της διάσημης ομιλίας του Max Weber «Η επιστήμη ως επάγγελμα» το 1919 στη Γερμανία. – Η βιβλιοκριτική του ιδίου για τα βιβλία του Σίμου Μποζίκη Ελληνική Επανάσταση και δημόσια οικονομία: Η συγκρότηση του ελληνικού κράτους, 1821-1832 και του Αδαμάντιου Συρμαλόγλου Φορολογία, δημοκρατία και συγκρότηση κράτους. Ο Λάμπρος Κορομηλάς και το «Έσοδα και φόροι». – Η βιβλιοκριτική της Δ. Μαρέτα για το βιβλίο του Albert O. Hirschman Η αντιδραστική ρητορική. Αντίστροφο αποτέλεσμα, ματαιότητα, διακινδύνευση. – Το βιβλιοκριτικό δοκίμιο του Φρέντυ Σταϊνχάουερ για το συλλογικό έργο Προς μια κοινωνική ιστορία των πολιτικών ιδεών, σε επιμέλεια των Chloé Gaborieux και Arnault Skornicki.

Η συντακτική ομάδα του Αυτολεξεί συνομιλεί με τον Matthew Quest για την κοινωνική χειραφέτηση και τον επαναστατικό αντι-αποικιοκρατικό λόγο, μέσα από το έργο του CLR James. Ο Quest συγκαταλέγεται στους κορυφαίους μελετητές της κληρονομιάς του Αφρο-Καραϊβικού επαναστάτη και στοχαστή CLR James. Ο CLR James, από το Τρινιντάντ, υπήρξε ένας από τους επιδραστικότερους ελευθεριακούς επαναστάτες διανοούμενους του παναφρικανικού και διεθνούς εργατικού κινήματος. Από την αρχαιότητα έως και τη μετα-αποικιακή εποχή, οι καθημερινοί άνθρωποι, μέσω της αυτοκαθοριζόμενης απελευθερωτικής τους δραστηριότητας, αγωνίστηκαν για να αναλάβουν οι ίδιοι τα ηνία της κοινωνίας. Ο James έγινε το στήριγμα των μαύρων ανθρώπων όλου του κόσμου που αναζητούν μια τέτοια ριζοσπαστική αλλαγή. Οι ιδέες του για την άμεση δημοκρατία διαμόρφωσαν ένα όραμα για την αφρικανική ήπειρο, την Καραϊβική και την αντίσταση των Αφροαμερικανών στον 20ό αιώνα. Θεμελίωσε, αρχικά, το τροτσκιστικό ρεύμα παγκοσμίως, ενώ δεν σταμάτησε να εξελίσσει τη σκέψη του στη συνέχεια προς την άμεση δημοκρατία και τη λαϊκή αυτοκυβέρνηση. Σε σχέση με αυτό, εξερευνούμε τη σχέση του CLR με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, με τον οποίο συνέγραψαν το βιβλίο Facing Reality, και του οράματος της κλασικής Αθήνας που μοιράζονταν οι δυο τους.

Ιδιόρρυθμο μοντέλο ψυχοθεραπείας ή κοινωνικό κίνημα; Κάποιοι λένε ότι το Χόλογκραμ είναι ένα κόλπο, ένα τρικ για να ξε-μάθουμε τον ατομικιστικό τρόπο ζωής. Άλλες λένε πως είναι μια κοινωνική τεχνολογία για τη διάχυση νέων τρόπων αλληλο-υποστήριξης. Ίσως είναι μια συλλογικά επινοημένη ιστορία επιστημονικής φαντασίας για ένα υπόγειο δίκτυο ανθρώπων που σχηματίζει τρίγωνα για την από κοινού φροντίδα της υγείας. Κυκλοφορεί μια φήμη ότι αυτό το δίκτυο ήδη υπάρχει. Η Κάσι Θόρντον, καλλιτέχνιδα και ακτιβίστρια είναι η συνοδός μας στο σύμπαν του Χόλογκραμ: «Αναρωτιόμουν πώς θα έμοιαζε μια μετα-ατομικιστική φεμινιστική οικονομία, και αν μπορώ να με εμπιστευτώ να τη φανταστώ.»

Πώς ο όρος "Χωρικός σχεδιασμός" -και οι πρακτικές που υπονοεί- τείνει να αντικαταστήσει τους γνωστούς μας όρους "πολεοδομία" και "χωροταξία"; Πώς πρότυπα, "καλές πρακτικές" και κουλτούρες του σχεδιασμού διαχέονται σε παγκόσμια κλίμακα και ποιο ρόλο διεκδικούν οι παγκόσμιοι οργανισμοί, οι ΜΚΟ και η "κοινωνία των πολιτών"; Ποια είναι τα νέα κοινωνικά διακυβεύματα γύρω από την ιδιοκτησία, τη χρήση και την εκμετάλλευση της γης, και πώς συνυφαίνονται με τις επιχειρούμενες νέες σχέσεις μεταξύ χώρου και κοινωνίας;
Το βιβλίο, αφενός, ανατρέχει σε δια-εθνικές και διεπιστημονικές προσεγγίσεις για τη διεθνή ανάπτυξη, το Χωρικό σχεδιασμό, τη χωρική διακυβέρνηση, τη χωρική ανάπτυξη και την κοινωνική παραγωγή του χώρου. Αφετέρου, επικεντρώνεται, μέσα από μία εκτεταμένη έρευνα πεδίου στην Αλβανία κατά την περίοδο της "μετασοσιαλιστικής μετάβασης", στην παραθαλάσσια περιοχή της Xιμάρας - ενός πολλαπλά διαφιλονικούμενου τόπου λόγω του περίπλοκου ιδιοκτησιακού καθεστώτος, των ιδιαίτερων εθνοπολιτισμικών χαρακτηριστικών και των εντεινόμενων πιέσεων για τουριστική ανάπτυξη.
Πηγαίνοντας από το "παγκόσμιο" στο "τοπικό" και από το "τοπικό" στο "παγκόσμιο", το βιβλίο εξετάζει τρόπους συγκρότησης κυρίαρχων παραδειγμάτων Χωρικού σχεδιασμού και ανάπτυξης, σε συνάρτηση με πολιτικές παγκόσμιων οργανισμών, εθνικά πλαίσια και σχέσεις εξουσίας, κοινωνικές δυναμικές, τυπικές και άτυπες πρακτικές και τοπικές προσλήψεις, αναδεικνύοντας προκλήσεις εφαρμογής και νομιμοποίησης του σχεδιασμού, κοινωνικο-πολιτικά διακυβεύματα, θεσμικές "ρωγμές", εντάσεις και αντιφάσεις. Ζητούμενο είναι να συμβάλει σε έναν κριτικό αναστοχασμό πάνω στις μεταλλαγές σε αντιλήψεις, λόγους και πολιτικές για το χώρο και το σχεδιασμό, αλλά και στους τρόπους που πολιτικές "θεσμικών μεταρρυθμίσεων" για το Χωρικό σχεδιασμό επιχειρούν να φυσικοποιήσουν εμπορευματικές και επιχειρηματικές σχέσεις γύρω από τη γη, την ιδιοκτησία και τη χωρική ανάπτυξη, ως "νέα" πρότυπα/παραδείγματα, ως κανόνες -με όρους κανονιστικότητας και κανονικότητας- και ως νέες κοινωνικές φαντασιακές σημασίες.

Η ζωή υπό τον καπιταλισμό: Αχαλίνωτη εξουθενωτική άρνηση για τους πολλούς δίπλα στον βδελυρό πλουτισμό των ολίγων. Υλική στέρηση, αποκλεισμός και υποτίμηση. Ποδοπατημένη η αξιοπρέπεια. Το βιβλίο του Michael Albert Χωρίς αφεντικά συνηγορεί υπέρ της σύλληψης και κατόπιν οργάνωσης μιας νέας οικονομίας. Το προτεινόμενο όραμα ονομάζεται συμμετοχική οικονομία. Στηρίζεται στην αυτοδιαχείριση, την ισότητα, την αλληλεγγύη, την ποικιλομορφία και τη βιωσιμότητα. Αποτελεί μιαν άσκηση στην απόρριψη του ελιτισμού και της αλαζονείας, του αυταρχισμού και του ανταγωνισμού, της ομογενοποίησης. Το Χωρίς αφεντικά προτείνει φυσικά παραγωγικά Κοινά, αυτοδιαχείριση από όλους όσοι εργάζονται, εισόδημα ανάλογα με το χρόνο και τη σκληρότητα της εργασίας σε θέσεις με κοινωνική αξία που παρέχουν σε όλους τους οικονομικούς δρώντες συγκρίσιμα μέσα και τη διάθεση να συμμετέχουν στις αποφάσεις που τους επηρεάζουν. Επιπλέον προτείνει μια διαδικασία συμμετοχικού προγραμματισμού στην οποία η φροντίδα και η αλληλεγγύη είναι το νόμισμα της συλλογικής και ατομικής επιτυχίας.