Νίκος Εγγονόπουλος

Derided and maligned more than any other Greek artist for his innovative and, at the time, often incomprehensible modernist experiments, Engonopoulos is today justifiably regarded as one of the most original artists of his generation and as a unique figure in Greek letters. Though he considered himself first a painter and only afterwards a poet, his poetry is widely read and admired, with many critical studies of his work appearing in recent years and with a growing recognition of its value and of its creative use of the Greek tradition and language. He enriched post-war Greek poetry with a host of poetic expressions, figures and images that have come to constitute part of the Greek poetic consciousness. In both his painting and poetry, he created a peculiarly Greek surrealism, a blending of the Dionysian and Apollonian, though always in keeping with basic surrealist tenets and, as such, his work is an important and original contribution not only to Modern Greek art and poetry but also to modern art and poetry worldwide.

Ένα ξεχωριστό αλφαβητάρι που μας ταξιδεύει στον ζωγραφικό κόσμο του Νίκου Εγγονόπουλου και εξοικειώνει τα παιδιά με την τέχνη. Σε κάθε γράμμα του αλφάβητου αφιερώνονται τέσσερις σελίδες με δύο έργα του Νίκου Εγγονόπουλου. Τα έμμετρα ποιήματα του Χάρη Βλαβιανού σχολιάζουν τα έργα επιλέγοντας κάθε φορά για το σκοπό αυτό μια διαφορετική λέξη που εικονίζεται στον πίνακα και ξεκινά από διαφορετικό γράμμα. Ένα μοναδικό και πρωτότυπο αλφαβητάρι, ένα αληθινό έργο τέχνης, σε επιμέλεια της Ερριέττης Εγγονοπούλου και της Ελένης Γερουλάνου, ελκυστικό για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας που αρχίζουν να μαθαίνουν το αλφάβητο, γοητευτικό για τα μεγαλύτερα παιδιά που αρχίζουν να διαβάζουν και τέλος συναρπαστικό για τους μεγάλους που κρύβουν μέσα τους ένα παιδί.

Μετά το αφιερωμένο στον Εγγονόπουλο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2007 οι εκδόσεις μας κυκλοφορούν ένα λεύκωμα με 64 πίνακες. Η ελληνική μυθολογία ενδιέφερε ιδιαίτερα το μεγάλο Έλληνα ζωγράφο ο οποίος ασχολήθηκε, με την δική του ξεχωριστή εικαστική γραφή, με πολλούς ήρωες. Το βιβλίο περιέχει περιγραφή και σχόλια των πινάκων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα.

Σε όλη την πορεία της ζωής του, σε όλες σχεδόν τις ποιητικές συλλογές του, ο Εγγονόπουλος περιλαμβάνει συνήθως και ερωτικά ποιήματα, υπό την ευρεία αλλά και υπό τη στενή έννοια του όρου, τα οποία αθροιζόμενα προσεγγίζουν σε αριθμό κάτι περισσότερο από το ένα τρίτο του συνολικού ποιητικού του έργου. Η ανθολόγηση των ογδόντα ποιημάτων του τόμου αυτού καταδεικνύει ακριβώς το πόσο τον απασχόλησε το ερωτικό στοιχείο, με άμεσο και έμμεσο τρόπο, αλλά και με κάθε δυνατή μορφή που μπορεί να πάρει αυτό, από το ερωτικό ή και σεξουαλικό πάθος μέχρι την αγάπη.

Ο Εγγονόπουλος δεν έπαψε ούτε στιγμή να μιλά σε αυτά, τόσο για τον έρωτα –ίσως περισσότερο με τις δυσκολίες και τις αστοχίες του– όσο και για την επιθυμία που γλιστράει στη σκηνή των ποιημάτων του απρόσμενα με τρόπο ρητό και ευθύ, αλλά εξίσου και για την αγάπη που γίνεται κυρίαρχη, καθώς ο ποιητής την τοποθετεί στους στίχους του ως βασικό δρόμο λύτρωσης για τα ανθρώπινα.

Συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών συλλογών: "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν", 1938, "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής", 1939 (που είχαν περιληφθεί στην έκδοση "Ποιήματα", τ. Α', 1966), και "Μπολιβάρ", 1944, "Η επιστροφή των πουλιών", 1946, "Έλευσις", 1948, "Ο Ατλαντικός", 1954, "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω", 1957 (που είχαν περιληφθεί στην έκδοση "Ποιήματα", τ. Β', 1977).

Με 20 έγχρωμους πίνακες και ένα σχέδιο του ποιητή

Λεύκωμα για τα σκηνικά και τα κοστούμια που σχεδίασε ο Νίκος Εγγονόπουλος. Το βιβλίο περιλαμβάνει πρόλογο του καθηγητή Κώστα Γεωργουσόπουλου και κείμενο της θεατρολόγου Μαρίας Γυπαράκη. Παρουσιάζονται εκατόν πενήντα μακέτες για σκηνικά και κοστούμια από παραστάσεις όπως η Ηλέκτρα του Σοφοκλή, η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, ο Ιππόλυτος του Ευριπίδη, Καίσαρ και Κλεοπάτρα του Μπέρναρντ Σω, ο Αρχοντοχωριάτης του Μολιέρου, το Ρομάντζο της πεντάρας του Μπέρτολντ Μπρεχτ, κ.α. αλλά και κοστούμια που έχουν διασωθεί από κάποιες παραστάσεις του Ελληνικού Χοροδράματος της Ραλλούς Μάνου, φωτογραφημένα από τον Κώστα Βέργο.

Ο Νίκος Εγγονόπουλος, όπως και οι περισσότεροι Έλληνες υπερρεαλιστές ποιητές, μόνο επιλεκτικά και κατά κάποιο τρόπο περιστασιακά έχει μεταφραστεί στα αγγλικά (βλ. Παράρτημα, σελ. 233). Οι λόγοι, πιστεύω, βασίζονται λιγότερο σε αξιολογικά κριτήρια και περισσότερο στις δυσκολίες που ενέχει η μετάφραση υπερρεαλιστικής ποίησης. Στην ποίηση του Εγγονόπουλου βρίσκουμε κοινά και εμφανή στοιχεία καθώς και χαρακτηριστικά του υπερρεαλισμού -εικόνες αιφνιδιαστικές, αντιφατικές και λογικά ασύνδετες φράσεις, απροσδόκητες μεταφορές, την απουσία παρομοιώσεων, την ανταλλαγή ιδιοτήτων μεταξύ έμψυχων και άψυχων αντικειμένων, ελλειπτική σύνταξη κ.λπ.- που όλα συμβάλλουν στην αμεσότητα της ποιητικής επικοινωνίας, με την εξάλειψη οποιασδήποτε λογικής αντιμετώπισης. Αυτό που απασχολεί επομένως τον μεταφραστή είναι το πώς και σε ποιο βαθμό αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να μεταφερθούν σε μια άλλη γλώσσα και κουλτούρα ώστε να λειτουργήσουν με παρόμοιο τρόπο για ένα άλλο αναγνωστικό κοινό.