Σοφοκλής

Σκέπτομαι φίλοι που είστε όλοι εσείς μαζί μας απόψε εδώ σκέπτομαι το ρήμα επισκέπτομαι Ο Οιδίπους έρχεται εδώ επισκέπτης Επισκέπτεται τον τάφο του Αυτόν σκέπτεται Σκέπτεται και επισκέπτεται τον τάφο του Τον επισκέπτεται όχι σαν φίλος αλλά σαν ξένος Σαν ξένος έρχεται να ζητήσει φιλοξενία να φιλοξενηθεί στον τάφο του Ο Οιδίπους χρειάζεται προτού πεθάνει να γίνει πρώτα δε- κτός ως φιλοξενούμενος να φιλοξενηθεί εκεί όπου θα ταφεί Αυτήν την φιλοξενία φίλοι θα παρακολουθήσετε όλοι εσείς εδώ απόψε Και σάς φιλοξενώ σ’ αυτήν εγώ ένας Ξένος

Το βιβλίο «Σοφοκλής Αντιγόνη» του Ι. Μπάρμπα περιλαμβάνει κείμενο κατά τις εκδόσεις Oxford, φιλολογική μετάφραση, σχόλια ποικίλα και ερμηνευτική προσέγγιση μορφής και περιεχομένου. Η τραγωδία αυτή και ο «Οιδίπους Τύραννος» θεωρούνται ως οι σημαντικότερες του Σοφοκλή.
Η τραγωδία αρχίζει με τον διάλογο και τη σύγκρουση των δύο αδελφών, της Αντιγόνης και της Ισμήνης. Η Αντιγόνη μετά την ενημέρωση της αδελφής της ζητεί τη συνδρομή αυτής. Η παράκλησή της όμως δεν εισακούεται. Και απέρχεται οργισμένη.
Ακολουθεί η εμφάνιση του Κρέοντα και η σύγκρουσή του με την Αντιγόνη, αφού έχει προηγηθεί ο ενταφιασμός του Πολυνείκη από την Αντιγόνη. Η Αντιγόνη υψώνεται στην αναμέτρησή της με το εγωπαθή Κρέοντα.
Αυτός δεν σέβεται κανένα. Ούτε τον μάντη Τειρεσία ούτε τον γιο του Αίμονα ούτε άλλον κανένα. Εξαιτίας του εγωισμού του τα πράγματα οδηγούνται στην καταστροφή. Η Αντιγόνη, ο αγαπημένος της Αίμων, η σύζυγος του Κρέοντα πεθαίνουν. Ο χορός και ο θεατής οδύρονται για τα τραγικά συμβάντα. Ο Κρέων τιμωρήθηκε για την τύφλωση των παθών του. Γιατί όμως τόσος θρήνος;
Οι αναγνώστες θα παρακολουθήσουν από κοντά τη σύγκρουση των χαρακτήρων. Και θα διδαχθούν

Η Αντιγόνη, το παλαιότερο από τα σωζόμενα δράματα του Σοφοκλή, είναι, κατά την κρίση του Hegel, το εξοχότερο και αρτιότερο έργο στον αρχαίο και σύγχρονο κόσμο. Στην εποχή μας ζυμώθηκε μέσα στους μεγάλους πολέμους του 20ού αιώνα, στους άταφους νεκρούς, την ενοχή εκείνων που επέζησαν· πέρασε στα χέρια σπουδαίων δημιουργών - R. Rolland, J. Anouilh, B. Brecht, A. Gide, H. Boll, M. Yourcenar, S. Heavey, Γ. Ρίτσου, Άρη Αλεξάνδρου - φωτίζοντας το "δεινόν" του ανθρώπου, τη "δαιμόνια μηχανή¨ όλων των εκδοχών της εξουσίας. Ο G. Steiner κατέγραψε τις εκατοντάδες Αντιγόνες που παίχτηκαν στις σκηνές και τα πεδία των μαχών στον πλανήτη. Ο παρών τόμος είναι ένα "διπλό βιβλίο". Στο πρώτο, το κλασικό κείμενο μεταγράφεται στη νεοελληνική και σχολιάζεται εκτενώς. Το δεύτερο βιβλίο δεξιώνεται, για πρώτη φορά στα ελληνικά γράμματα, τρία σημαντικά δοκίμια εμπνευσμένα από το δράμα του Σοφοκλή, των Fr. Holderlin (1802), S. Kierkegaard (1843) και M. Heidegger (1943). Κάθε δοκίμιο ερμηνεύεται και σχολιάζεται ξεχωριστά. Τελευταία δεξίωση η λυρική απόδοση των Χορικών του δράματος από τον παρεπιδημούντα στο Klangenfurt της Αυστρίας Στέφανο Γιονά. Μία Αντιγόνη στο διάμεσο του ελληνικού και γερμανικού πνεύματος, ως "εναντιοδρομία λόγου που αντιμάχεται τον λόγο", όπως συνόψισε το δράμα ο Holderlin.

Η παρούσα σειρά αποτελεί μια σειρά 10 βιβλίων με κλασικές ιστορίες από όλο τον κόσμο, γραμμένες εκ νέου από μερικούς από τους καλύτερους σύγχρονους συγγραφείς του κόσμου. Όμορφα εικονογραφημένες, και συνοδεύονται από ένα σημείωμα σχετικά με την προέλευση της κάθε ιστορίας. Τα βιβλία έχουν δέκα κεφάλαια, περίπου ίσου μήκους, με ένα μοτίβο και ρυθμό που τα κάνουν ιδανικά αναγνώσματα για παιδιά από 8-88 ετών. Στην σειρά κυκλοφορούν: - Δον Ζουάν - Οι λογοδοσμένοι - Συρανό ντε Μπερζεράκ - Η μύτη - Έγκλημα και τιμωρία - Γκιούλλιβερ - Πλοίαρχος Νέμο - Αντιγόνη - Γκιλγκαμές - Βασιλιάς Ληρ

Είναι δύσκολο να σταθεί κανείς με νυηφαλιότητα απέναντι σ'ένα κείμενο, όπως η Αντιγόνη του Σοφοκλή, που έχει καθαγιαστεί από αιώνες θεατρικών και φιλολογικών αναγνώσεων. Ακόμα δυσκολότερο είναι να μην επιχειρήσει να το αποφλοιώσει ιδεολογικά νομίζοντας πως έτσι θα το κατανοήσει βαθύτερα.
Αν όλοι όσοι επιδόθηκαν κατά καιρούς με πάθος στην ανάλυση της περίφημης τραγωδίας μπορούσαν να μπουν στο μυαλό του δημιουργού της, τον καιρό που αυτός το παρουσίαζε στο Αθηναϊκό κοινό, το 442/441 π.Χ., σίγουρα θα απογοητεύονταν.
Όμως η ποίηση, ακόμα και η δραματική ποίηση, είναι η τέχνη του στίχου, η στερεά λιθοδομή του, η αρμονία και η μουσικότητά του. Ένας μεταφραστής όταν καλείται να διασώσει αυτή την τελειότητα σε ένα νέο γλωσσικό περιβάλλον, καταλήγει απλώς να αντιληφθεί την αδυναμία του, να υποκλιθεί στον ανυπέρβλητο τεχνίτη και να ζητήσει να του συγχωρεθεί η ασυλλόγιστη τόλμη του.
Δημήτρης Στεφανάκης

non-exchangeable & non-refundable

Η σχέση του Μίνου Βολανάκη με τα κείμενα ήταν ζωντανή, συνεχώς μεταβαλλόμενη, εν εξελίξει. Τα αντιλαμβανόταν ως οργανισμούς που αναπνέουν και αλλάζουν, στην επαφή τους με τον σκηνοθέτη, τους ηθοποιούς και το κοινό. Διαρκώς επανερχόταν στις μεταφράσεις του των αρχαίων κλασικών, αλλού πρόσθετε και αλλού αφαιρούσε κομμάτια όταν δεν εξυπηρετούσαν τη δραματουργία. Για τον Μίνω Βολανάκη η αναμέτρηση με το κείμενο δεν σταματούσε στην απόδοσή του ή με το ανέβασμα μιας παράστασης. Ήταν μια συνομιλία ανοιχτή.
Μετά τον θάνατό του, βρεθήκαμε μπροστά σε διαφορετικές εκδοχές, μεταφράσεις, αποδόσεις έργων. Στην προσπάθεια να δώσουμε μια όσο το δυνατό πιο ολοκληρωμένη εικόνα της σκέψης του, μελετήσαμε τα αρχεία, τις σημειώσεις και τις απομαγνητοφωνήσεις του, για να καταλήξουμε σε μία ενοποίηση του οράματος του για κάθε έργο, που όμως παραμένει εύπλαστη και ελεύθερη ανοιχτή για τον σκηνοθέτη, ηθοποιό ή αναγνώστη που θα θελήσει να το μελετήσει κι ωστόσο πλήρης, υπό το φως και τη δημιουργική ευφυΐα του Μίνου Βολανάκη.

Ο πάπυρος που περιέχει τους Ιχνευτές ανακαλύφθηκε το 1907 στην αιγυπτιακή πόλη της Οξυρρύγχου και πρωτοεκδόθηκε από τον σπουδαίο παπυρολόγο Arthur Hunt το 1912. Η υπόθεση του έργου αναφέρεται σε δύο θαυμαστές πράξεις που συνδέονται με τη γέννηση του Ερμή: την κλοπή των βοδιών του Απόλλωνα και την εφεύρεση της λύρας. Πρόκειται για διήγηση που, με ορισμένες αποκλίσεις, ήταν πριν από τον Σοφοκλή γνωστή από λογοτεχνικές πηγές του 6ου και του 5ου αι. π.Χ. όπως ο «ομηρικός ύμνος» "Εις Ερμήν", οι καταλογικές "Μεγάλες Ηοίες" του Ησιόδου και ένας ύμνος του Αλκαίου στον Ερμή (απ. 308b L-P). Ο τόπος όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα του έργου, είναι το χλοερό, υλώδες και "ένθηρον" όρος Κυλλήνη (γνωστό σήμερα και ως Ζήρεια) στην Αρκαδία. Πιο συγκεκριμένα, η δράση ξετυλίγεται μπροστά στη σπηλιά, στην οποία η νύμφη Κυλλήνη ανατρέφει τον νεογέννητο θεό Ερμή. Τα δραματικά πρόσωπα με τη σειρά που εμφανίζονται είναι ο Απόλλων, ο Σιληνός, ο Χορός των Σατύρων [...], η νύμφη Κυλλήνη και [...] ο θεός Ερμής. [...]