Πολιτική

Με το να εφαρμόζει το νόμο ο αστυνομικός προσλαμβάνει τον εαυτό του ως τον ίδιο το νόμο. Αυτή η πίστη τον τοποθετεί σ' ένα έδαφος απροσδιοριστίας σε σχέση με την δικαιοσύνη, εντός του οποίου εκδηλώνεται η δράση του, δίχως την οποία ο μετα-σχηματισμός των σημερινών μορφών δια-κυβέρνησης θα ήταν ανέφικτος, ακριβώς γιατί είναι εκεί που αποκτούν ισχύ οι λόγοι ασφαλείας. Η τοποθέτησή τους στο αόριστο λεξιλόγιο της κρατικής ανάγκης, της υπεράσπισης της κοινωνίας, εκείθεν της θεσμικής ή της νομικής ελεγξιμότητάς, τους καθιστά φαινομενικά απρόσιτους. Η αποδόμησή τους προϋποθέτει την κατανόηση της γέννησης της βιο-εξουσίας/πολιτικής, του μετα-σχηματισμού της δια-κυβέρνησης (πειθαρχία, έλεγχος, κρίση-ασφάλεια) και, τέλος, της αντιστασιακής εμπειρίας των ασυμμόρφωτων σωμάτων που υφίστανται τις πολιτικές της ασφάλειας από παλιά. Ο αστερισμός των θεωρήσεων που παρουσιάζονται εδώ καλύπτουν αυτές τις ανάγκες. Ο Θ. Λάγιος, αποδεικνύει ότι η ένταση που υπάρχει ανάμεσα στις έννοιες της ελευθερίας και της ασφάλειας είναι ασυμφιλίωτη· ο Στ. Παπασταθόπουλος, παρουσιάζει τα συμπεράσματα του Καταργητισμού του Μαύρου φεμινισμού ως προϋπόθεση κάθε κριτικής της αστυνόμευσης· ο Ν. Χαραλαμπόπουλος, διερευνά την έννοια της μη-κυβερνησιμότητας ως την πιθανή γραμμή φυγής από τα καθεστώτα κυβερνησιμότητας που μας εγκλείουν οι πεπαλαιωμένες κριτικές.

Τα δύο κείμενα που παρουσιάζουμε σε αυτό τον μικρό τόμο συγκαταλέγονται στις εμβληματικότερες στιγμές της μπενγιαμινικής σκέψης και, ταυτόχρονα, αποτελούν δύο από τα πιο πολυσυζητημένα κείμενα στην ιστορία των ιδεών του 20ού αιώνα. Αν και γράφτηκαν με διαφορά περίπου είκοσι χρόνων, συνδέονται με εκλεκτικές συγγένειες και συναφείς προβληματισμούς, που παραμένουν τραγικά επίκαιροι στην εποχή μας.
Στο δοκίμιό του για τη βία, απορρίπτοντας τις παραδόσεις του φυσικού και θετικού δικαίου, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν πραγματεύεται τη σχέση της βίας με το δίκαιο και τη δικαιοσύνη. Η βία ως θεμέλιο και εγγυητής του δικαίου, το κράτος ως θεσμός κυριαρχίας, η αστυνομία, η λειτουργία των νόμων και οι μέθοδοι επιβολής τους, η κατάσταση εξαίρεσης και η γυμνή ζωή, η βία των κυρίαρχων απέναντι σε αυτή των εξεγερμένων, η γενική πολιτική απεργία σε σχέση με την προλεταριακή απεργία, η μυθική βία που εγκαθιδρύει και συντηρεί το δίκαιο και την εξουσία, η επαναστατική θεϊκή βία που οδηγεί στη λυτρωτική καταστροφή του κυρίαρχου καθεστώτος είναι μερικά από τα θέματα που χαρακτηρίζουν αυτό το πολεμικό κείμενο και τον συγγραφέα του, για τον οποίο η κριτική της βίας είναι εντέλει η φιλοσοφία της ιστορίας της.
Το κείμενο για την έννοια της Ιστορίας είναι ίσως το πιο προσωπικό του Μπένγιαμιν, το τελευταίο που έγραψε πριν από το τραγικό του τέλος και που πολλοί το αναβιβάζουν ως την πολιτική και φιλοσοφική διαθήκη του συγγραφέα. Υπό τη μορφή θέσεων, με έντονες αλληγορικές εικόνες και διάσπαρτους συμβολισμούς, με τρόπο θραυσματικό και αποκαλυπτικό, ο Μπένγιαμιν μας καταθέτει έναν καταιγισμό, οξύτατων κριτικών στοχασμών, που στο σύνολό τους συνθέτουν, μεταξύ άλλων, μια φιλοσοφία της ιστορίας των καταπιεσμένων γενεών, μια ανηλεή κριτική στην άκαμπτη πίστη στη φιλοσοφία της προόδου, μια προειδοποίηση για την απειλή του ολοκληρωτισμού.

Τι αισθάνεσαι όταν βλέπεις τη σημαία του έθνους σου να κυματίζει;

Εδώ και χιλιάδες χρόνια οι σημαίες αντιπροσωπεύουν ελπίδες και όνειρα.
Τις υψώνουμε. Τις καίμε.
Παρελαύνουμε υπό τα χρώματά τους.

Και ακόμα και στον 21ο αιώνα πεθαίνουμε γι’ αυτές. Αντιπροσωπεύουν την πολιτική των ισχυρών αλλά και του όχλου. Από την ανανεωμένη αντίληψη περί εθνικισμού στην Κίνα μέχρι την κρίση ταυτότητας στην Ευρώπη και στην Αμερική και την τρομακτική άνοδο του Ισλάμ, ο κόσμος είναι πλέον ένα μέρος που προκαλεί σύγχυση και είναι πραγματικά σημαντικό να καταλάβουμε τους συμβολισμούς –νέους και παλιούς– για τους οποίους αγωνίζονται οι άνθρωποι.

Μέσα σε εννέα κεφάλαια που καλύπτουν την Αμερική, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, ο Tim Marshall μοιράζεται περισσότερα από είκοσι πέντε χρόνια πείρας στο παγκόσμιο ρεπορτάζ και μας αποκαλύπτει τις ιστορίες, τη δύναμη και τις πεποιθήσεις των συμβόλων που μας ενώνουν και συνάμα μας χωρίζουν.

Το σοκ που προκάλεσε η αποτρόπαιη επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 δεν πρέπει να μας κάνει να αποσιωπήσουμε την εγκατάλειψη ενός κομματιού της ανθρωπότητας, την αποδοχή, από μεγάλη μερίδα πολιτικών και διανοουμένων, της καταστροφής της Γάζας και του σφαγιασμού του πληθυσμού της, και τους διωγμούς κατά των κατοίκων της Δυτικής Όχθης, γεγονότα που θα αφήσουν ανεξίτηλο το ίχνος τους στη μνήμη των κατοίκων που φέρουν το βάρος αυτής της αποδοχής. Ούτε πρέπει να ξεχάσουμε τον στιγματισμό και την καταδίκη όλων εκείνων, φοιτητριών και φοιτητών, Εβραίων και μη, στις ΗΠΑ, στη Γαλλία και αλλού στον κόσμο, που, απορρίπτοντας κάθε μορφή αντισημιτισμού, τόλμησαν να υψώσουν τη φωνή τους για να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, το δικαίωμά τους στη ζωή και σε μια ζωή με αξιοπρέπεια, το δικαίωμά τους σε μια δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη, και τούτο παρά τις καταγγελίες από τα ιδρύματά τους, τις επιθέσεις από τους κυβερνώντες τους, την παραπληροφόρηση από τα ΜΜΕ και την αστυνομική και δικαστική καταστολή. Με το πέρασμα του χρόνου, θα αναγνωριστούν ως δίκαιοι που, παρά τις απειλές σε βάρος τους, πρόταξαν τις αρχές της ανθρωπιάς. Παράλληλα με την καταδίκη των ολέθριων χτυπημάτων της Χαμάς, που πυροδότησαν την ισραηλινή επίθεση, θα πρέπει να αναφερθούμε στις επί σειρά δεκαετιών πράξεις καταπίεσης, βίας και ταπείνωσης που προηγήθηκαν εις βάρος των Παλαιστινίων. Δεν πρέπει να αποδεχθούμε τη συντριβή ενός λαού και τη διαγραφή της μνήμης του, ούτε την αντιστροφή της έννοιας των λέξεων και των αξιών που θέτουν σε δοκιμασία την πολιτική σκέψη και την ηθική κρίση. Το ανά χείρας βιβλίο καταγράφει και αναλύει πώς η συναίνεση στον αφανισμό της Γάζας, πώς η ηθική παραίτηση των πολιτικών και των διανοουμένων, προκάλεσε μια τεράστια πληγή στην ηθική τάξη του κόσμου.

Ο Mario Tronti [1931-2023] υπήρξε ένας από τους πλέον διορατικούς και επιδραστικούς πολιτικούς φιλοσόφους, περισσότερο γνωστός για την συγκρότηση του ιταλικού operaismo και τις μελέτες του πάνω στην αυτονομία του πολιτικού. Παρότι το έργο του υπήρξε σημαντικό για την κατανόηση και τη συγκρότηση του ιστορικού τρόπου παρουσίας της κοινωνικής μορφής της δυτικής υποκειμενικότητας, εντοπισμένη κυρίως στη φιγούρα της εκμεταλλευόμενης εργατικής υποκειμενικότητας, στις όψιμες παρεμβάσεις του παραδέχεται την ήττα αυτής της θεωρητικής και στρατηγικής προσέγγισης της νεοφιλελεύθερης πραγματικότητας. Η συνέντευξη, Για την αποσυντάσσουσα εξουσία, που κυκλοφόρησε το 2008 και δόθηκε με αφορμή τις ταραχές στα γαλλικά προάστια το 2005, ανήκει στην προσπάθεια να κατανοηθεί πως στην φαινομενική καταστροφικότητα των ταραχών από εξαθλιωμένες και υποτελείς υποκειμενικότητες οφείλουμε να διαγνώσουμε την κατάρρευση του δυτικού υποκειμένου εν γένει, γεγονός που σημαίνει να διαγνώσουμε επίσης την κατάρρευση της συντακτικής εξουσίας της Αριστεράς, δηλ., εκείνης της διαχειριστικής εσχατολογίας για την οποία η μοντελοποίηση του μέλλοντος λειτουργούσε συχνά ως άλλοθι για ειρήνευση και συμβιβασμό. Η θεωρητική σύλληψη της αποσυντάσσουσσς εξουσίας ξεκινά το 2001 από την Colectivo Situaciones με αφορμή το περίφημο argentinazo και φτάνει μέχρι την εξέγερση του George Floyd στις Η.Π.Α. και εντοπίζεται στις μορφές-ζωής που διαφεύγουν της κυβερνησιμότητας, καταστρέφουν, δηλαδή, εκείνες τις δεσμευτικές αναπαραστάσεις ή μεταφυσικές αρχές που προηγουμένως συγκέντρωναν λέξεις, πράξεις και καταστάσεις σε ένα συνεκτικό ιστορικό καθεστώς παρουσίας. Το κείμενο του Tronti μέχρι τις πρόσφατες μεταφράσεις του επηρέασε υπογείως όσο κανένα άλλο τις θεωρητικές διεργασίες για μια σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία που να αντιτίθεται στην υιοθέτηση εύκολων και ηγεμονικών πλαισίων νοήματος που ενισχύουν τις νεοφιλελεύθερες μορφές διακυβέρνησης της εποχής μας. Η Εισαγωγή του Idris Robinson εκτός από το σχολιασμό των θέσεων του Tronti προσφέρεται και ως μια πρώτη συνεκτική εισαγωγή σε μια θεωρητική έννοια που καθώς φαίνεται θα μας συντροφεύσει για πολύ καιρό, καθώς οι συνθήκες ζωής που περιγράφει ορίζουν το τέλος του οντολογικού ορίζοντα της μοντέρνας εποχής και μας εισάγουν στην κατανόηση της ιστορικής διάρκειας της εποχής μας.

Η νεωτερική έννοια της επανάστασης, αναπόσπαστα δεμένη με την ιδέα ότι η ιστορική πορεία κάνει ξαφνικά μια νέα αρχή, ότι μια εντελώς νέα ιστορία που ποτέ δεν ήταν γνωστή και ποτέ δεν είχε ειπωθεί πρόκειται να εκτυλιχθεί, ήταν άγνωστη πριν από τις δύο μεγάλες επαναστάσεις στα τέλη του 18ου αιώνα. Προτού εμπλακούν σ΄ αυτό που κατέληξε να αποτελέσει επανάσταση, κανένας από τους πρωταγωνιστές δεν είχε την παραμικρή προαίσθηση ποια θα ήταν η πλοκή του νέου δράματος. Ωστόσο, από τη στιγμή που οι επαναστάσεις άρχισαν να διανύουν την πορεία τους, και πολύ πριν μπορέσουν εκείνοι που συμμετείχαν σ΄ αυτές να ξέρουν αν το εγχείρημά τους θα κατέληγε σε νίκη ή σε όλεθρο, η καινοτομία του δράματος και το βαθύτερο νόημα της πλοκής του γίνονταν έκδηλα σε ηθοποιούς και θεατές. Όσο για το σενάριο, ήταν χωρίς αμφιβολία η ανάδυση της ελευθερίας: το 1793, τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης, σε μια στιγμή που ο Ροβεσπιέρος μπορούσε να προσδιορίσει την εξουσία του ως το «δεσποτισμό της ελευθερίας» χωρίς να φοβάται μήπως κατηγορηθεί για παραδοξολογία, ο Κοντορσέ συνόψισε αυτό που όλοι ήδη γνώριζαν: «Η λέξη ΄επαναστατικός΄ μπορεί να εφαρμοστεί μόνο σε επαναστάσεις που στόχος τους είναι η ελευθερία». (Hannah Arendt) Η έμπνευση από πολιτικές παραδόσεις της αρχαιότητας, η αμφιλεγόμενη εμπειρία των μεγάλων επαναστάσεων της νεότερης εποχής (της Γαλλικής, της Αμερικανικής, της Ρωσικής) και η ριζική επανεξέταση κρίσιμων φαινομένων του σύγχρονου κόσμου -όπως η σχέση πολέμου και επανάστασης, το "κοινωνικό ζήτημα" σε συνάρτηση με την πολιτική, η διάκριση μεταξύ απελευθέρωσης και ελευθερίας- συνθέτουν το κλασικό αυτό έργο, που υπογράφεται από τη σημαντικότερη πολιτική φιλόσοφο του 20ου αιώνα.

Γεννήθηκες σ' έναν κόσμο όπου βασιλεύουν η αδικία και η ανισότητα, σε έναν πλανήτη που καταρρέει. Αφυπνίσου και προετοιμάσου! Είσαι ένας παρτιζάνος της Επανάστασης - ενός πολέμου που μαίνεται από τότε που οι άνθρωποι απαίτησαν για πρώτη φορά δημοκρατία. Ονειρεύεσαι έναν καλύτερο κόσμο, όπου η διαμαρτυρία θα είναι περιττή, αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να προηγηθεί το τέλος της διαμαρτυρίας. Πώς; Το βιβλίο που κρατάς θα σε βοηθήσει να το ανακαλύψεις!

Με το βιβλίο αυτό ο συγγραφέας και ακτιβιστής Micah White απευθύνεται στους επαναστάτες του αύριο. Με αφορμή το κίνημα Occupy Wall Street, του οποίου υπήρξε ιδρυτής, και τη μετέπειτα "εποικοδομητική" -όπως τη χαρακτηρίζει ο ίδιος- αποτυχία του, αναζητά την επόμενη μέθοδο κοινωνικού ακτιβισμού που θα τερματίσει τη σημερινή κατ' επίφαση δημοκρατία και την κυριαρχία του πλούτου. Η αποστολή του είναι να πείσει τους εν δυνάμει επαναστάτες να σταματήσουν να επαναλαμβάνουν τις ίδιες τακτικές και να προβλέψουν μια καινοτόμο μέθοδο. Με μια βαθιά ματιά στο παρελθόν αλλά και στα επαναστατικά κινήματα του παρόντος, αναπτύσσει μια ενιαία θεωρία για την επανάσταση και προτείνει τρία σενάρια, ώστε να επιτύχει η επόμενη δική μας διαπλανητική εξέγερση!

• Γιατί το πολιτικό σύστημα αποτυγχάνει να προσφέρει πράγματα που όλοι θέλουμε - δημοκρατία, ισότητα, αλληλεγγύη, ασφάλεια και ευημερία; • Τι μπορεί να γίνει για να δημιουργηθεί μια δίκαιη, ευημερούσα και με σεβασμό στο περιβάλλον κοινωνία; Ο εικοστός πρώτος αιώνας ξεκίνησε φέρνοντας την υπόσχεση μιας χρυσής εποχής: η οικονομία ήταν σταθερή και αναπτυσσόμενη, η κοινωνική ειρήνη φαινόταν δυνατή και η τεχνολογία έδειχνε καλοπροαίρετη. Όμως τα τελευταία χρόνια τα πράγματα άλλαξαν. - Γνωρίζουμε από καιρό τι πρέπει να γίνει για να σωθεί ο κόσμος από την κλιματική καταστροφή. Γιατί συνεχίζουμε στον δρόμο της αυτοκαταστροφής; - Ο τεράστιος πλούτος των Ηνωμένων Πολιτειών θα έπρεπε να έχει τη φτώχεια ιστορική περιέργεια. Γιατί αυξάνεται η εισοδηματική ανισότητα και η μάστιγα της φτώχειας αυξάνεται; - Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο θέλει να ζει σε μια κοινωνία με δημοκρατικές αξίες. Γιατί η δημοκρατία υποχωρεί; - Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αποκτήσουμε -και να διατηρήσουμε- τον κόσμο που θέλουμε; Ο Ben Ansell, ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς επιστήμονες, απεικονίζει γλαφυρά πώς οι συλλογικοί μας στόχοι -δημοκρατία, ισότητα, αλληλεγγύη, ασφάλεια και ευημερία- υπονομεύονται από πολιτικές παγίδες και γιατί το σημερινό πολιτικό τοπίο είναι τόσο ταραχώδες. Θέλουμε ισότητα, αλλά δεν χαρίζουμε τον δικό μας πλούτο. Θέλουμε αλληλεγγύη, αλλά είμαστε πολύ καλοί να τη λαμβάνουμε παρά να την προσφέρουμε. Θέλουμε ασφάλεια, αρκεί όμως να μην περιορίζει την ελευθερία μας. Και θέλουμε να τερματίσουμε την κλιματική κρίση, αλλά θέλουμε και ευημερούσα οικονομία. • Θέλουμε, λοιπόν, να πετύχουμε τους συλλογικούς στόχους, αλλά στην πράξη δεν τους υποστηρίζουμε. Το προσωπικό μας συμφέρον υπερισχύει και η μια παγίδα ενισχύει την άλλη: η δημοκρατία των πόλωσης επιδεινώνει την ανισότητα, ένα άγνωστο δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας επιδεινώνει την εγκληματικότητα, η δραματική κλιματική αλλαγή απειλεί την παγκόσμια ειρήνη. • Αντλώντας παραδείγματα από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι το Brexit και χρησιμοποιώντας τη δική του πρωτοπόρα έρευνα -γιατί η δημοκρατία ευδοκιμεί κάτω από μεγάλη ανισότητα και πώς η αυξημένη πολιτική και κοινωνική ισότητα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ταξική ανισότητα-, ο Ansell αποτυπώνει με ξεκάθαρο τρόπο πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από τις πολιτικές παγίδες, πώς μπορεί η πολιτική να πετύχει

Το παρόν βιβλίο στην πραγματικότητα είναι δύο βιβλία σε συσκευασία ενός. Το Πρώτο Μέρος με τίτλο “Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει τον Κόσμο”, γραμμένο από τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Σταύρο Λυγερό, είναι μία μελέτη για τη γεωπολιτική, διπλωματική, στρατιωτική και γεωοικονομική διάσταση της ουκρανικής κρίσης. Το συμπέρασμα της μελέτης, όπως λέει και ο τίτλος της, είναι ότι αυτός ο πόλεμος, όποια κι αν είναι η κατάληξή του, θα αλλάξει ποιοτικά το διεθνές σύστημα, ο Κόσμος θα είναι γεωπολιτικά και γεωοικονομικά διαφορετικός. Είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού η διαδικασία μετάβασης από τη σημερινή παγκοσμιοποίηση σε ένα νέο διπολισμό, όπου στη μία πλευρά θα είναι η Δύση και στην άλλη το αναδυόμενο ευρασιατικό πλαίσιο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν προϊόν της υποφώσκουσας αυτής τάσης, αλλά η εκδήλωσή του επιταχύνει και ριζοσπαστικοποιεί τις εξελίξεις προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Με αυτή την έννοια, θα έχει πολύ μεγαλύτερη επίπτωση από όση είχαν οι μεγάλοι πόλεμοι μετά το 1945 (Κορέα, Βιετνάμ, Αφγανιστάν, Ιράκ). Το Δεύτερο Μέρος με τίτλο “Οι περίπλοκες σχέσεις Ουκρανών-Ρώσων στην Ιστορία”, γραμμένο από τον δρα Σωτήρη Δημόπουλο (πτυχίο από το Πανεπιστήμιο του Κιέβου) είναι η μοναδική μελέτη στην ελληνική βιβλιογραφία για το πώς διαμορφώθηκαν οι όποιες φυλετικές και εθνικές ταυτότητες στον γεωγραφικό χώρο της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια της τελευταίας χιλιετίας, από όταν δηλαδή αρχίζουν να συγκροτούνται στην περιοχή κάποια προπλάσματα κρατικής οντότητας. Αν και σαφώς διακριτές, οι δύο μελέτες είναι συμπληρωματικές, με την έννοια ότι τα σύγχρονα γεγονότα αποκτούν μία άλλη ερμηνευτική πληρότητα εντασσόμενα στο ιστορικό πλαίσιό τους. Μπορεί έτσι ο αναγνώστης να κατανοήσει την πολυπλοκότητα και τις διακυμάνσεις που χαρακτηρίζουν τις σχέσεις των σημερινών εμπολέμων, Ουκρανών και Ρώσων, αντιλαμβανόμενος ότι η έννοια της “ουκρανικότητας” μέχρι και πριν από μερικά χρόνια δεν είχε το ίδιο περιεχόμενο και γεωπολιτικό πρόσημο για όλους τους Ουκρανούς.

Πυρ, Γυνή και Θάλασσα! Οι τρεις μεγάλες δυνάμεις στον κόσμο. Όμως εμείς σήμερα θα ασχοληθούμε με τη Γυναίκα! Αυτό το θαύμα της φύσης, το οποίο δημιουργεί ζωή, αποτελεί στόχο για τους περισσότερους άνδρες και κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας.